Toen ik enkele jaren geleden begon te schrijven over religie, schreef ik enkel over het zoeken naar God. Niet over religieus trauma. Want ik dacht “Zo erg was het toch niet?”. Ik was niet mishandeld. Ik was niet uit een sekte gevlucht. Ik ben zelfs best vrij opgevoed. Bovendien heeft religie me ook veel moois gegeven. Toch voelde ik tijdens het schrijven iets waarvan ik dacht dat het al lang voorbij was: een diep verdriet, verontwaardiging en boosheid.
Ik voelde me schuldig en angstig terwijl ik schreef. Ik herinnerde mij de boosheid die me overweldigde wanneer ik luisterde naar christelijke muziek. De kilte en afstand die ik voelde als iemand een Bijbeltekst voorlas. Ik voelde me nog steeds verraden en eenzaam door wat mensen in de kerk ooit tegen mij hadden gezegd. Ik kon nog steeds niet helemaal mezelf zijn, uit angst voor afwijzing of oordeel. Toen besefte ik: hier zit duidelijk nog iets dat ik ben vergeten. Hoewel ik het toen niet als ‘trauma’ benoemde, herkende mijn hele zijn het wel als zodanig.
Kerkpijn – de pijn van jezelf niet mogen zijn
Religieus trauma klinkt vaak heftig voor mensen. Zeker wanneer er hen “niet echt iets heel erg” is overkomen. Kerkpijn kan dan een term zijn die beter voelt. Kerkpijn gaat om de emotionele pijn die iemand ervaart binnen religie of een geloofsgemeenschap. Mariët Baaij, coach voor mensen met kerkpijn, zegt dat “kerkpijn gaat over afwijzing, veroordeling of misbruik door ouders, voorgangers of gemeenteleden onder verwijzing naar de Bijbel en God”. Dit zijn erg pijnlijke gebeurtenissen, maar ze hoeven niet noodzakelijk diepe, blijvende sporen achter te laten. Wanneer er ruimte is voor dialoog, reflectie en verandering, kan je deze pijn en emoties erkennen, doorvoelen en weer loslaten. Wanneer dit echter niet gebeurt of niet snel genoeg, kan kerkpijn ook traumatisch worden.
Wanneer wordt kerkpijn traumatisch?
Trauma ontstaat als je iets meemaakt dat je als bedreigend of onontkoombaar ervaart en je geen ruimte had om te reageren, te ontsnappen of hulp te vragen. Het kan ontstaan door één specifieke gebeurtenis, maar ook door langdurige manipulatie, veroordeling of bijvoorbeeld gevoelens van stress en onveiligheid.
Wanneer we spreken over ‘trauma’ is het belangrijk om te weten dat trauma niet de gebeurtenis op zich is, maar onze ervaring van deze gebeurtenis. Een ervaring wordt traumatisch wanneer het voor jouw lichaam en zenuwstelsel te veel, te snel of te overweldigend is om te verwerken. Het hoeft dus geen objectief “ernstige” gebeurtenis te zijn zoals mishandeling of een ongeluk – trauma gaat vooral over hoe jij iets ervaart.
Wanneer we iets als traumatisch ervaren, activeren onze overlevingsmechanismen en gaat we vluchten, vechten of bevriezen. Dit is een automatisch proces. We kiezen niet bewust hoe we reageren. Bovendien kiezen we ook niet zomaar wanneer dit weer stopt. Zelfs als we objectief gezien weer veilig zijn, kan ons hele zijn blijven vastzitten in de overlevingsstand. Vaak gaat dit jarenlang zo door, zonder dat we het zelf beseffen. Je kunt dan rationeel denken: "Het was toch niet zo erg?" terwijl je lichaam iets heel anders vertelt. Dat is waarom mensen vaak zeggen: "Er is me nooit écht iets erg overkomen, maar toch voel ik me steeds angstig, gespannen of verdoofd."
De kracht van erkenning
We kunnen pas beginnen met helen wanneer we erkennen wat er is. Wat telt, is wat jij hebt gevoeld – wat je lichaam zich herinnert. Sta jezelf toe om de pijn serieus te nemen. Voor mij begon heling op het moment dat ik het aandurfde om het verdriet, de pijn en alle lastige gevoelens echt te doorvoelen. Dat werd het begin van een nieuwe manier van zijn – en van geloven. Hoewel ik religie in het verleden als traumatisch heb ervaren, voelt dat vandaag veel zachter aan, misschien wel meer als kerkpijn. De grote boosheid is verdwenen. Christelijke muziek of Bijbelteksten triggeren me niet langer, al kan er nog steeds verdriet bovenkomen. Wat gebleven is, is een heldere blik op mijn verleden – waarin ik zowel het mooie als het pijnlijke van religie kan zien.
Wanneer je te maken hebt met kerkpijn of religieus trauma, is het goed om professionele hulp te zoeken of erover in gesprek te gaan met mensen die je vertrouwt.
Bronnen:
Nederlands Dagblad (online) dinsdag 9 augustus 2022. Neem kerkpijn serieus: beschadig elkaar niet, want afwijzing vreet diep in iemands identiteit - Nederlands Dagblad. De kwaliteitskrant van christelijk Nederland
Bessel Van Der Kolk, Traumasporen in lichaam, brein en geest, 2022 Eeserveen. (p. 81-82)
Fisher Janina, De levende erfenis van trauma transformeren. Een werkboek voor getraumatiseerde mensen en therapeuten, U.S.A. 2023
Reactie plaatsen
Reacties