In deel 1 zagen we hoe we binnen religie soms onze grenzen kwijtraken. Dat gebeurt wanneer we ons afstemmen op externe overtuigingen, verwachtingen of hoe anderen het doen, omdat dat veiliger voelt. Toch is het kennen van je eigen grenzen essentieel. Ze vormen namelijk de basis van waaruit je leeft, voelt, zoekt, je verbindt - en dus ook van waaruit je God ervaart.

Grenzen aangeven is voor veel mensen een uitdaging. Het begint al bij het aanvoelen van je eigen 'nee' of ‘ja’. Maar dan komt misschien nog wel het moeilijkste: het uitspreken ervan. In een religieuze context wordt dat nog ingewikkelder. Want daar botsen persoonlijke grenzen soms met religieuze overtuigingen of groepsnormen. En als jouw grens schuurt met de norm, kan dat grote gevolgen hebben: het verlies van je gemeenschap, je plek in de groep, misschien zelfs je geloof of je band met God.

Geloof is voor veel mensen iets dat ze van jongs af aan meekrijgen. Niet als een bewuste keuze, maar als iets dat vanzelfsprekend is – ingebed in je gezin, je kerkgemeenschap, de rituelen en de taal waarin je opgroeit. Net zoals je als kind leert hoe je anderen begroet of je aan tafel hoort te gedragen, leer je ook wat het betekent om te geloven.

Hoe kunnen we een gezond geloofsleven ontwikkelen? Voor wie worstelt met religieus trauma, geloofstwijfel of pijnlijke religieuze ervaringen, is dat niet altijd eenvoudig. In veel religieuze contexten leren we namelijk om ons geloof te bouwen op regels en dogma’s. We raken soms zo gewend aan het volgen van wat van buitenaf komt, dat we het contact met onszelf verliezen. Maar een gezond geloofsleven begint niet daarbuiten, het begint van binnenuit, bij het weer thuiskomen bij jezelf.

Heb jij weleens het gevoel gehad dat je niet helemaal jezelf kon zijn? Misschien ben je opgegroeid binnen een religie of in een gezin waarin bepaalde gevoelens of gedragingen niet werden geaccepteerd. Of kreeg je van jongs af aan signalen dat bepaalde kanten van jou te veel waren, niet genoeg, gevaarlijk of zelfs zondig.

Misschien heb je wel eens getwijfeld aan je religieuze overtuigingen, de kerkgemeenschap waarin je zit en misschien zelfs aan God zelf. Sommige overtuigingen voelen niet meer passend, maar eerder beklemmend. Of ze raken je simpelweg niet meer. Twijfel kan verwarrend zijn – alsof je niet alleen je geloof, maar ook jezelf dreigt kwijt te raken.

Toen ik enkele jaren geleden begon te schrijven over religie, schreef ik enkel over het zoeken naar God. Niet over religieus trauma. Want ik dacht “Zo erg was het toch niet?”. Ik was niet mishandeld. Ik was niet uit een sekte gevlucht. Ik ben zelfs best vrij opgevoed. Bovendien heeft religie me ook veel moois gegeven. Toch voelde ik tijdens het schrijven iets waarvan ik dacht dat het al lang voorbij was: een diep verdriet, verontwaardiging en boosheid.