Hoe kunnen we een gezond geloofsleven ontwikkelen? Voor wie worstelt met religieus trauma, geloofstwijfel of pijnlijke religieuze ervaringen, is dat niet altijd eenvoudig. In veel religieuze contexten leren we namelijk om ons geloof te bouwen op regels en dogma’s. We raken soms zo gewend aan het volgen van wat van buitenaf komt, dat we het contact met onszelf verliezen. Maar een gezond geloofsleven begint niet daarbuiten, het begint van binnenuit, bij het weer thuiskomen bij jezelf.
Religie biedt richtlijnen over hoe we God kunnen zoeken en ervaren – en zelfs over hoe die ervaring zou moeten voelen. Dat kan ondersteunen en inspireren, maar het kan ons ook beperken en afvlakken. Want in de poging om God te bevatten, vergeten we soms dat religie bedoeld is om ons te begeleiden, niet om te beheersen. Wanneer we ons volledig verlaten op wat religie ons voorschrijft, kunnen we vervreemd raken van onze eigen ervaring, ons eigen weten, ons eigen gevoel — en ook van God zelf.
In mijn eigen proces heb ik vier gebieden in mezelf verkend: mijn emoties, mijn overtuigingen (de ratio), mijn lichaam en mijn ziel. In elk van deze gebieden heb ik gevoeld wat gevoeld wilde worden, ruimte gemaakt voor verdriet, en onderscheid gemaakt tussen wat van religie kwam en wat werkelijk van mij was. Natuurlijk ben ik daar nog niet ‘klaar’ mee, maar ik merkte wel een grote verandering. Hoe dichter ik bij mezelf kwam, hoe meer mijn godservaring veranderde en diepgaander werd.
In deze - iets langere - blog neem ik je graag mee in hoe deze vier lagen zich kunnen ontvouwen en hoe ze de sleutel vormen tot een geloof dat écht van binnenuit gedragen wordt.
Emotioneel niveau – ruimte maken voor wat gevoeld wil worden
Veel mensen dragen oude, diepgewortelde emoties met zich. Misschien heb je jezelf jarenlang verboden om boos, jaloers of verdrietig te zijn – alsof zulke emoties geen plaats mochten hebben in je geloofsleven. Of misschien is er schaamte of angst ontstaan door wat je leerde in de kerk.
Maar weggestopte emoties verdwijnen niet. Wat je niet hebt mogen voelen, blijft onder de oppervlakte leven – en vormt ruis tussen jou en God. Je hart raakt erdoor afgesloten.
Een gezond geloof begint bij eerlijk kijken naar wat er in je leeft. Welke gevoelens heb je weggestopt? Wat mocht je niet voelen – van jezelf, of vanuit je geloof? Door alle emoties – ook de lastige – toe te laten en liefdevol te erkennen, ontstaat er ruimte. Dat vraagt om moed: de moed om radicaal eerlijk te zijn tegenover jezelf. De moed om jezelf niet te veroordelen, maar om jezelf te ontmoeten in je volle mens-zijn. Pas dan kan je jezelf in alle echtheid laten zien – ook in je relatie met God.
Rationeel niveau – reflecteren op overtuigingen
Geloof wordt vaak gevormd door wat we denken. Welke overtuigingen zijn ons meegegeven? Wat geloven we over God, over onszelf, over het leven? Wanneer er spanning ontstaat tussen wat we voelen en wat we ooit geleerd hebben te geloven, kan dat leiden tot verwarring, twijfel of zelfs een geloofscrisis.
Toch schuilt juist op dit niveau ook een grote kracht. Door bewust te reflecteren op onze overtuigingen, kunnen we onze manier van geloven herzien. Vragen als:
Is dit nog mijn waarheid?
Brengt deze overtuiging mij dichter bij mezelf?
Komt dit voort uit liefde of uit angst?
Mag ik hierin een nieuw perspectief toelaten?
...openen de weg naar een geloof dat niet gebaseerd is op angst of gewoonte, maar op datgene wat werkelijk in ons leeft. Zo ontstaat ruimte voor een geloof dat authentiek is — een geloof dat met ons mee mag groeien.
Fysiek niveau – het lichaam als bron van wijsheid
Religieuze of emotionele spanningen zetten zich vaak vast in ons lichaam. Wanneer we langdurig onder druk staan, raakt ons zenuwstelsel ontregeld en schakelt ons lichaam over op overleven. In plaats van simpelweg te zijn, staan we voortdurend afgestemd op gevaar. De verbinding met onze ware zelf is dan verbroken – en daarmee vaak ook de openheid voor Gods aanwezigheid. Want hoe we onszelf ervaren, kleurt ook hoe we God ervaren.
Maar het lichaam spreekt ook. En als we leren luisteren, wordt het een bron van wijsheid én van heling. Via ademhaling, beweging, rust of aanraking kunnen we onszelf weer thuisbrengen in ons lijf. Zo ontstaat er ruimte voor zowel fysieke als emotionele ontspanning.
Aanwezig zijn in je lichaam vraagt wel om een bepaalde basisveiligheid. Alleen wanneer we de innerlijke draagkracht hebben om onze ervaringen toe te laten én erbij te blijven, wordt het mogelijk om werkelijk in ons lijf te wonen. Die belichaamde aanwezigheid – dat thuiskomen in jezelf – vormt uiteindelijk de bedding waarin een diepere verbinding met God mogelijk wordt.
Zielsniveau – opnieuw verbinden met je innerlijke bron
Op zielsniveau kan religieus trauma ons vervreemden van onze eigen ziel. We kunnen het gevoel hebben dat we de verbinding met God zijn kwijtgeraakt of dat we niet meer in staat zijn om spiritualiteit op een gezonde manier te beleven.
Wanneer we opnieuw in contact komen met onze ziel, leven we meer vanuit nieuwsgierigheid en openheid. We ervaren het leven dan meer vanuit vertrouwen en innerlijke rust. De drang om ‘de waarheid’ te moeten kennen of alles met ons hoofd te begrijpen, neemt af. In plaats daarvan vertrouwen we op onze eigen ervaring – op ons innerlijk weten.
Op zielsniveau draait het dus niet om ‘geloven zoals het hoort’, maar om geloof dat je werkelijk raakt. Soms gebeurt dat in stilte of in het creëren van een nieuw ritueel. Soms in meditatie, gebed, creativiteit, spel of in de natuur. Soms op een onverwacht moment en soms wanneer we ernaar vragen. Door ruimte te maken voor wat jou bezielt, hervind je stap voor stap de weg terug naar een spiritualiteit die passend is bij wie jij bent.
Het oude durven loslaten
Thuiskomen bij jezelf is geen sprint, maar een proces. Het vraagt moed om oude patronen los te laten en vertrouwen om het onbekende toe te laten. Dat is vaak intens en confronterend. Holistisch therapeut Nicole LePera verwoordt het treffend: “Elke keer dat we een keuze maken die ingaat tegen onze standaard programmering, probeert ons onbewuste brein terug te keren naar het vertrouwde door mentaal verzet te creëren.”
Dat verzet kan zich uiten in lichamelijke spanning, twijfel, uitstelgedrag of innerlijke onrust. Maar als we herkennen dat die weerstand erbij hoort, kunnen we onszelf met meer mildheid en geduld benaderen. Gun jezelf dus de tijd om laag voor laag bewust te worden. Niet om jezelf te ‘herstellen’ tot wie je ooit was, maar om te worden wie je in wezen bent. Het is hier dat zich de weg opent naar een geloofsleven dat dieper, vrijer en meer verbonden is dan ooit tevoren.
In mijn boek ga ik dieper in op deze vier lagen — met theorie, reflectievragen en praktische oefeningen die je helpen om er écht zelf mee aan de slag te gaan.
Bronnen
Aposhyan Susan, Embodied Spiritualiteit. Open je hart voel je lichaam, Colorado 2022.
Bessel Van Der Kolk, Traumasporen in lichaam, brein en geest, 2022 Eeserveen.
LePera Nicola. How to do the work. Recognize your patterns, heal from your past + create your self, USA 2021., p.30
Reactie plaatsen
Reacties