Grenzen aangeven is voor veel mensen een uitdaging. Het begint al bij het aanvoelen van je eigen 'nee' of ‘ja’. Maar dan komt misschien nog wel het moeilijkste: het uitspreken ervan. In een religieuze context wordt dat nog ingewikkelder. Want daar botsen persoonlijke grenzen soms met religieuze overtuigingen of groepsnormen. En als jouw grens schuurt met de norm, kan dat grote gevolgen hebben: het verlies van je gemeenschap, je plek in de groep, misschien zelfs je geloof of je band met God.
Toch is het ontdekken en respecteren van je eigen grenzen essentieel voor je welzijn én een gezond geloofsleven. Grenzen stellen is een natuurlijk en gezond onderdeel van volwassen worden. Het betekent dat we onszelf serieus nemen: onze gevoelens erkennen, onze tijd bewaken, onze lichamelijke integriteit respecteren, en keuzes maken die recht doen aan wie we zijn. Grenzen geven ons de kracht om ja te zeggen tegen wat voedt, en nee tegen wat schaadt. Niet omdat we anderen willen buitensluiten, maar omdat we verantwoordelijkheid dragen voor onze binnenwereld.
God teleurstellen
Binnen religieuze contexten is het aangeven van grenzen niet altijd gemakkelijk - zeker niet wanneer jouw grenzen botsen met de heersende overtuigingen.
In zulke gevallen beperken we onszelf soms om binnen de kaders van het geloofssysteem te blijven. Zo kunnen we er, bewust of onbewust, voor kiezen om onze twijfels te negeren, onze gevoelens te onderdrukken of bepaalde verlangens niet te onderzoeken.
Voor sommigen roept het aangeven van een grens diepe innerlijke twijfel op: Mag ik dit wel voelen? Mag ik dit wel zeggen? Zelfs een eenvoudige gedachte als “Ik geloof dit niet (meer)” kan aanvoelen als verraad, alsof je God teleurstelt. De onderliggende boodschap - uitgesproken of stilzwijgend - is dan: jouw gevoel doet er minder toe dan gehoorzaamheid. En zo kan er een bijna existentieel schuldgevoel ontstaan. Niet omdat je werkelijk iets verkeerd doet, maar omdat het voelt alsof je jezelf boven God, de kerkgemeenschap en religie plaatst. En dat idee druist in tegen alles wat je is geleerd.
Wanneer grenzen vervagen
Wat het extra ingewikkeld maakt, is dat ideeën over wat ‘goed’ is vaak zo diep in ons systeem verankerd zijn, dat we nauwelijks doorhebben dat ze ooit van buitenaf zijn binnengekomen. Ze voelen vanzelfsprekend, als een waarheid. Je denkt: Zo ís het gewoon. We doen dit omdat ons is geleerd dat religie - en de bijbehorende waarden en leefregels - ons richting geeft in hoe we een goed christen moeten zijn.
Daardoor plaatsen we het religieuze systeem soms boven onze eigen ervaring. We leren ons dan voortdurend aan te passen aan wat als wenselijk wordt gezien - ongeacht hoe dat voelt vanbinnen. Het gevolg is dat we steeds verder verwijderd raken van onze eigen grenzen en van onze innerlijke stem. En dat heeft ook gevolgen voor je geloofsleven. Want als je niet meer verbonden bent met jezelf, hoe kun je dan nog op een authentieke manier verbonden zijn met God?
Het is belangrijk om te beseffen dat grenzen niet anti-religieus zijn. Grenzen hebben en stellen is niet ‘moeilijk doen’, en ze zijn ook geen teken van ongehoorzaamheid. Je mag ‘nee’ zeggen. Je mag het anders doen of ervaren. En dat betekent niet dat je God de rug toekeert - maar dat je kiest om te voelen wat er werkelijk in je omgaat. En dat is alleen maar goed.
“Toen deed ik maar alsof”
Ik deel graag een persoonlijk voorbeeld, niets dramatisch, maar toch iets dat bij het schrijven van dit artikel naar boven kwam. Ik herinner me een ervaring op een christelijk tienerkamp, waar we met z’n allen gingen ontdekken wat het betekende om ‘in tongen te spreken’ (Als je bidt in tongentaal krijg je de woorden die je spreekt door de Heilige Geest ingegeven). Er werd uitleg gegeven, en daarna werd er gebeden dat iedereen persoonlijk aangeraakt zou worden. We werden gevraagd om met overtuiging te verwachten dat het zou gebeuren.
Hoewel ik het op een bepaalde manier spannend vond, want ja…ik wilde graag God ervaren, voelde ik ook stress. Ik dacht “O jee, wat als het bij mij niet lukt? Wat als ik het niet voel?”. Ik zat daar dus, toch wat gespannen, te wachten tot er iets zou gebeuren. Er kwam iemand langs om voor me te bidden, maar ik bleef stil. Ik dacht: “Geen probleem, het zal voor andere keer zijn”. Maar even later kwam dezelfde persoon nog een keer om voor mij te bidden, dit keer luider, indringender, met een hand stevig op mijn hoofd. Intussen waren de mensen rondom mij allemaal luidop in tongen aan het spreken en ik had de indruk dat die persoon niet zou opgeven voordat ik hetzelfde zou doen. Op dat moment heb ik dan maar gedaan alsof ik in tongen sprak, tot die persoon doorging naar iemand anders.
Wat bij mij nadien bleef hangen, was een gevoel van schaamte omdat ik had ‘gelogen’, maar ook dat vervelende gevoel dat ik mijn eigen grens had overschreden. Ik had iets gedaan om de ander tevreden te stellen en om mezelf niet te veel buiten de groep te zetten, ten koste van mezelf. En tegelijkertijd voelde ik ook dat die ander mijn grens had overschreden, door te blijven aandringen, hoe goedbedoeld het misschien ook was. Ook voelde ik teleurstelling omdat het me niet gelukt was God op die manier te ervaren, terwijl dat voor mijn vrienden wel lukte. Had ik het niet goed gedaan? Had ik niet genoeg vertrouwen? Je ziet, hoe een kleine gebeurtenis, toch heel wat emoties en gedachten in mij losmaakte.
Tot slot
Als je je ooit hebt afgevraagd waarom grenzen stellen je zoveel moeite kost, kijk dan eens met mildheid naar je geschiedenis. Misschien heb je nooit de boodschap gekregen dat jouw grenzen er mogen zijn. Misschien werd gehoorzaamheid belangrijker gevonden en leerde je je innerlijke ervaring daaraan aan te passen.
Als ik nu terugdenk aan mijn ervaring tijdens dat kamp, denk ik dat het fijn was geweest als er wat meer nuance was geweest. Als iemand had gezegd dat meedoen geen verplichting was. Dat we een keuze hadden. Dat het niet erg was als het ‘niet lukte’. En dat God sowieso aanwezig was – of we nu in tongen spraken of niet.
In deel 2 van dit artikel (dat later verschijnt) ga ik dieper in op hoe je opnieuw verbinding kunt maken met je eigen grenzen – en hoe dat niet alleen helend, maar ook spiritueel betekenisvol kan zijn.
Reactie plaatsen
Reacties